Diễn biến khởi nghĩa Bãi Sậy - Địa bàn, kết quả, ý nghĩa

Khởi nghĩa Bãi Sậy là một cuộc khởi nghĩa quan trọng trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam cuối thế kỷ 19. Tìm hiểu người lãnh đạo, đặc điểm nổi bật, tóm tắt diễn biến, kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa qua bài viết dưới đây.

Sơ đồ tư duy

Sơ đồ tư duy khởi nghĩa Bãi Sậy

Nguyên nhân bùng nổ

Ngày 28 tháng 3 năm 1883, quân Pháp triển khai một ít quân đội tiến đánh thành Hưng Yên. Quân triều đình hoảng sợ chạy trốn để quân Pháp chiếm thành Hưng Yên mà không có bất kỳ tổn thất.

Đinh Gia Quế chán ghét cảnh hèn nhát của quan quân triều Nguyễn. Vì vậy, ông quyết định từ quan, về quê xây dựng quân đội khởi nghĩa chống Pháp. Nhân dân quanh vùng nô nức hưởng ứng, lập nên nghĩa quân Bãi Sậy. Vì Đinh Gia Quế tự xưng là Đổng quân vụ nên người đời thường gọi ông là Đổng Quế.

Sau này, phụ chính đại thần Tôn Thất Thuyết và vua Hàm Nghi phản công kinh thành Huế thất bại. Ngày 13 tháng 7 năm 1885, vua Hàm Nghi ở Tân Sở hạ chiếu Cần Vương kêu gọi nghĩa sĩ, dân chúng giúp vua cứu nước. Trong số các cuộc khởi nghĩa hưởng ứng phong trào này, khởi nghĩa Bãi Sậy là một trong những cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất. Lúc này, Nguyễn Thiện Thuật từ Trung Quốc trở về nhận quyền lãnh đạo nghĩa quân Bãi Sậy từ Đổng Quế.

Lá cờ của nghĩa quân Bãi Sậy có thêu 8 chữ "Nam đạo Cần Vương - Bình Tây phạt tội", cho thấy mục đích của nghĩa quân là giúp vua, tiêu diệt giặc Tây. Đây cũng là nguồn gốc và nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy.

>> Xem bài viết về phong trào Cần Vương.

Người lãnh đạo khởi nghĩa Bãi Sậy

Thời kỳ đầu, lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy chính là Đinh Gia Quế (hay còn gọi là Đổng quế). Năm 1885, Đinh Gia Quế mắc bệnh nặng và qua đời. Trước lúc tạ thế, ông trao quyền lãnh đạo nghĩa quân cho Nguyễn Thiện Thuật (còn được biết đến với tên Tán Thuật). Nhờ khả năng chỉ huy ưu tú, Nguyễn Thiện Thuật đã giúp nghĩa quân mở rộng địa bàn ra những vùng lân cận. Bởi những đóng góp quan trọng của Nguyễn Thiện Thuật nên cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy đã gắn bó mật thiết với tên tuổi của ông.

Năm 1888, Nguyễn Thiện Thuật trao quyền chỉ đạo Nghĩa quân Bãi Sậy cho các em trai là Nguyễn Thiện Kế cùng với những lãnh tụ khác. Sau đó, ông rời Việt Nam sang Trung Quốc gặp Tôn Thất Thuyết để bàn kế hoạch lâu dài. Tuy nhiên, ông mắc bệnh và qua đời tại Trung Quốc.

Về phần Nguyễn Thiện Kế, ông bị quân Pháp bắt giữ và bị đày đến Côn Đảo. Nguyễn Thiện Dương gặp nạn khi bị quân Pháp phục kích, bị thương nặng và qua đời do mất máu. Sau này, nhiều anh hùng khác vẫn tiếp nối vai trò lãnh đạo nghĩa quân gồm có Đốc Tít và Đốc Vinh.

>> Có thể bạn muốn biết thêm về Nguyễn Thiện Thuật.

Căn cứ của khởi nghĩa Bãi Sậy

Căn cứ Bãi Sậy nằm trong khu rừng sậy giữa các huyện Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mỹ và Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên. Tại nơi này, nghĩa quân đã đào hào, xây dựng lũy, thiết lập hàng loạt hầm chông và bẫy để chống lại kẻ địch càn quét.

Văn chỉ Bình Dân (thuộc xã Tân Dân, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên) là địa điểm diễn ra lễ tế cờ đầu tiên của nghĩa quân Bãi Sậy. Theo ông Mai Sinh Đông, phó trưởng thôn Bình Dân:

Chính tại Văn chỉ này, một ngày đầu tháng 4 năm 1883 đã diễn ra Lễ tế cờ khởi nghĩa của ông Đinh Gia Quế. Và cũng chính Văn chỉ này trở thành đại bản doanh của cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy.

Văn chỉ Bình Dân

Vậy, tại sao Bãi Sậy lại được chọn làm căn cứ? Lý do như sau:

• Địa thế hiểm yếu, thuận tiện để ẩn náu và phục kích quân địch.
• Vị trí chiến lược nằm ngay trên các tuyến đường thủy và đường bộ quan trọng.

Tóm tắt diễn biến

Dựa theo Sách giáo khoa Lịch sử 11 trang 128, 129, diễn biến khởi nghĩa Bãi Sậy có thể tóm tắt như sau:

Trong giai đoạn 1883 - 1885, hoạt động của nghĩa quân giới hạn trong vùng Bãi Sậy.

Từ năm 1885 đến cuối năm 1887, nghĩa quân đã đẩy lùi nhiều cuộc tấn công của Pháp tại Văn Giang, Khoái Châu và vùng căn cứ Hai Sông. Các trận đánh ác liệt diễn ra trên địa bàn tỉnh Hưng Yên, Hải Dương.

Từ năm 1888, nghĩa quân bước vào giai đoạn chiến đấu quyết liệt. Quân Pháp tiến hành đàn áp dã man, nghĩa quân chiến đấu dũng cảm. Tuy nhiên, lực lượng nghĩa quân ngày càng suy yếu và bị đẩy vào thế bị bao vây, cô lập.

Tháng 7 năm 1889, Nguyễn Thiện Thuật buộc phải lánh sang Trung Quốc. Phong trào tiếp tục trong một thời gian nhưng sau đó tan rã vào năm 1892.

Đặc điểm nổi bật của khởi nghĩa Bãi Sậy

Các đặc điểm nổi bật của khởi nghĩa Bãi Sậy bao gồm:

• Cuộc khởi nghĩa kéo dài qua nhiều năm đã thể hiện sự quyết tâm và tinh thần chiến đấu kiên trì của nhân dân Bắc Kỳ.
• Nghĩa quân Bãi Sậy ứng dụng hiệu quả chiến thuật du kích, tạo ra những đòn tấn công bất ngờ nhằm vào quân Pháp.
• Nghĩa quân Bãi Sậy luôn nhận được sự ủng hộ và giúp đỡ của dân chúng trong việc cung cấp thông tin, lương thực, binh lính.
• Nghĩa quân Bãi Sậy đã khéo léo tận dụng địa thế sình lầy, rừng sậy để ẩn nấp, di chuyển và tổ chức các cuộc tấn công chống lại quân Pháp.
• Các lãnh tụ của khởi nghĩa Bãi Sậy, như Đinh Gia Quế, Nguyễn Thiện Thuật đã thể hiện khả năng lãnh đạo và tài năng quân sự xuất sắc, giúp nghĩa quân đạt được nhiều chiến công.
• Khởi nghĩa Bãi Sậy không chỉ hoạt động ở vùng Bãi Sậy mà còn lan rộng ra các vùng lân cận, góp phần tạo nên khí thế chống Pháp rực lửa của nhân dân Việt Nam ở cuối thế kỷ 19.

Kết quả và ý nghĩa

Khởi nghĩa Bãi Sậy kết thúc với chiến thắng thuộc về quân Pháp. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa vẫn mang lại những ý nghĩa to lớn như sau:

• Cuộc khởi nghĩa đã chứng tỏ sự kiên cường, bất khuất của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống ngoại xâm.
• Khởi nghĩa Bãi Sậy đã mang lại nhiều kinh nghiệm về việc ứng dụng chiến thuật du kích trong chiến tranh.
• Khích lệ nhân dân Việt Nam tiếp tục đấu tranh giành độc lập trong những năm tiếp theo.

Nguyên nhân thất bại của khởi nghĩa Bãi Sậy

Những nguyên nhân chính dẫn đến thất bại của khởi nghĩa Bãi Sậy như sau:

• Nghĩa quân phải chiến đấu trong tình thế bị động, thiếu chủ động trong cuộc đấu tranh.
• Lực lượng nghĩa quân yếu thế so với quân Pháp về số lượng, trang bị và huấn luyện. Vì vậy, nghĩa quân gặp nhiều bất lợi trong các cuộc giao tranh trực diện.
• Khởi nghĩa phong kiến đã lỗi thời, không đáp ứng được nhu cầu của cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho dân tộc.
• Chưa thực sự kết nối và huy động được sức mạnh của đại chúng nhân dân. Quy mô của cuộc khởi nghĩa không thể lan rộng ra cả nước.

>> Có thể bạn muốn xem thêm các cuộc khởi nghĩa khác cùng thời kỳ. Xem bài viết khởi nghĩa Ba Đình.

Cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy không thành công đã để lại nhiều giá trị và ý nghĩa quan trọng trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Hy vọng Holaai đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cuộc khởi nghĩa này và hẹn gặp bạn trong những bài viết tiếp theo.